19                           geheugen 1                           Heeft een tuinslang geheugen? En een verlengsnoer? Als je de foto's ziet en je weet wat een ellende het soms is om snoer of slang in mooie lussen op te hangen, zou je zeggen van wel. In ieder geval zitten er kronkels, "slagen", in zo'n slang of snoer, die erg "vasthoudend" kunnen zijn. Je zou dat geheugen kunnen noemen. Als over het geheugen gepraat wordt, zal men meestal aan de hersenen denken. Maar ook op andere plaatsen en systemen in het lichaam worden dingen vastgelegd, onthouden1: Deze tekening laat zien wat er zoal gebeurt, als een virus in ons bloed terecht komt. Een soortgelijk proces speelt zich af, als het om een bacterie gaat. Waar het om gaat, is dat er antistoffen worden gemaakt, om de indringer onschadelijk te maken. Maar ook dat er cellen zijn, die onthouden wie de indringer was, zodat een volgende keer sneller en doelmatiger kan worden opgetreden. Het zenuwstelsel heeft de onbedwingbare gewoonte om prikkels, die gezamenlijk optreden als combinatie op te slaan. Zo onthouden we indrukken, namen, gedachten, gebeurtenissen2 , maar ook bewegingen, bewegingspatronen, handelingen 3: Als Als we eenmaal hebben leren lopen, schrijven, fietsen, dansen, dan kunnen we dat zonder nadenken blijven doen. Dat geldt evenzeer voor andere vaardigheden zoals handwerken, muziek maken, gamen of sporten. De beslissing om een van deze vaardigheden uit te voeren, wordt in de hersenschors genomen. De manier, waarop we ze uitvoeren, wordt opgeslagen in het zo geheten "extrapyramidale systeem". Maar ook in de spieren, pezen, zenuwen van handen of benen, wordt al iets op geslagen van die vaardigheden. Blind typen is een moderne vaardigheid, die op school al wordt geleerd. Er zijn veel, vooral jonge mensen, die dat kunnen en vaak met een voor mij onwaarschijnlijke snelheid. Ze hebben het in de vingers zegt men dan, maar die bewegingspatronen liggen dus ook op andere plaatsen vast. Je kunt ze ook vergeten: "Ik kan het niet meer." "Ik weet niet meer hoe het moet". Vanzelfsprekend komt dan al snel de vraag bij iedereen op: waar zitten al die herinneringen? Waar in het brein zit het geheugen? Uit het bovenstaande moet kunnen worden opgemaakt, dat overal in het lichaam en dus ook overal in de hersens dingen worden opgeslagen. Er is geen apart deel van de hersenen, waarvan je kunt zeggen, dat daar het geheugen zetelt. Wel zijn er hersendelen, die zich speciaal bezighouden met het opslaan van de verschillende soorten prikkels. Om de gedachten te verzetten gaan we nu weer een stukje wandelen 1 Het is merkwaardig, dat we hier het woord onthouden gebruiken: 'onthouden' betekent 'niet geven'. 'Zich onthouden van' betekent 'niet nemen'of 'afzien van'. In de rooms-katholieke     kerk was de vrijdag een onthoudingsdag, dat wil zeggen een dag waarop men zich moest onthouden van het eten van vlees. En dat moest je natuurlijk wel onthouden! 2 Er wordt een onderscheid gemaakt tussen feiten, die we van horen zeggen kennen (bijvoorbeeld: 'Parijs is de hoofdtstad van Frankrijk'). Dat noemt men een semantische herinnnering,    terwijl herinneringen van dingen, die we zelf hebben meegemaakt periodieke herinneringen worden genoemd (voorbeeld: 'Vorige week ben ik in Parijs geweest'). Het totaal van deze     twee soorten herinneringen vormen samen het zogenaamde declaratieve geheugen. 3 Daarvan wordt gezegd, dat het allemaal opgeslagen ligt in het procedurale geheugen. naar 20                                        naar geheugen 2