23                    klassieken 4 Eenoog dus. En bij wie komen we dan terecht? Bij Polyphemos natuurlijk, een van de cyclopen, eenogige wezens. Zo zou Polyphemos er hebben uit gezien. Cyclopen waren reuzen, met geweldige krachten. Zo dacht men in Griekenland, dat muren, bestaande uit grote rotsblokken, gebouwd waren door de cyclopen. En dan treedt Odysseus op. Hij is op zijn zwerftocht met zijn makkers bij Polyphemos terecht gekomen. Die sluit het groepje, samen met zijn schapen, op in zijn grot. Vervolgens eet Polyphemos per dag twee van de makkers op. Reden te meer om een ontsnappingplan te bedenken. Daartoe wordt aan de stam van een olijfboom, die in de grot is gevonden, een punt geslepen, die in het vuur wordt gehard. Dan geven ze de cycloop wijn te drinken. Die geniet er van en drinkt zoveel, dat hij in diepe slaap verzinkt. Stomdronken zogezegd. Van die situatie maken Odysseus en zijn makkers gebruik om de gepunte olijfboom in het oog van Polyphemos te steken. Ze ontsnappen, als Polyphemos, die nu blind is, 's morgens zijn schapen uit de grot laat. Odysseus en zijn makkers hangen onder de schapen. Polyphmos ontdekt hen niet. Als het gezelschap eenmaal op zee is en veilig lijkt, kan Odysseus het niet laten de brullend rondrennende Polyphemos te jennen, waarop die met enorme rotsblokken gaat gooien. Gelukkig zonder iets te raken. In october 2014 zijn wij naar de tentoonstelling van Marlene Dumas geweest. Daar hing een schilderij, waarvan ik dacht, dat het een cyclopenmuur voorstelde. Het kaartje, dat bij dit schilderij hing, vermeldde geen cyclopenmuur. Maar dat is voor mij niet van belang. Ik zie er een cyclopenmuur in en ik hoop, dat Marlene daar geen moeite mee heeft. Twee dagen later loop ik door de Sarfatistraat en passeer het Rijksmagazijn van geneesmiddelen. Op de binnenplaats, voor mij niet toegankelijk, staan stellingen met voorwerpen, waarin ik niets anders kan zien dan oogprothesen voor cyclopen. Zo associeer ik voort: ik denk aan de ogenuitstekerij van Samson. In het boek Rechteren wordt dat afgedaan met de mededeling:"De Filistijnen grepen hem vast, staken hem de ogen uit en voerden hem naar Gaza." Dat was toen kennelijk een vanzelfsprekende behandeling van gevangenen. Rembrandt maakte van dat gedoe een prachtig schilderij. De associaties, die de Filistijnen en Gaza kunnen oproepen, laat ik rusten. Hier valt ook te denken aan figuren, die zelf hun ogen uitstaken, zoals Oedipus, die dat deed met de broches van zijn moeder. Ook in het boek "Ik heet Karmozijn" van Ohran Pamuk komt zoiets voor. Maar eerst gaan we weer eens in het brein rondkijken. Om te zien waar en hoe associaties, gedachten en herinneringen worden vast gelegd. naar 24                   naar klassieken 5